Anadolu ile Yunanistan arasında köprü kuran rebetikonun tarihi... İzmir usulünden Pire usulüne geçiş... 1940'larda buzukinin yükselişi... Hepsinden hikayeler ve büyük rebetler, unutulmaz rebetissalardan şarkılar.
Belgesel
Adnan Bostancıoğlu'nun NTVRadyo için hazırlayıp sunduğu "Ege'nin İki Yakası - Şarkılar ve Hikayelerle Rebetiko Tarihi" belgesel formatında 30 bölümden oluşuyor. NTVRadyo'da 2016-2017 yıllarında yayınlandı.
Anadolu ile Yunanistan arasında köprü kuran rebetikonun 20. yüzyıl başında doğuşu, gelişmesi;
İzmir usulünden Pire usulüne geçiş yılları...
1940'larda, 50'lerde buzukinin büyük yükselişi...
Markos Vamvakaris'ten Vasilis Çiçanis'e, Kostas Skarvelis'ten Stratos Payuimcis'e büyük rebetler, Roza Eskenazi'den Marika Ninu'ya, Rita Abacı'dan Sotirya Bellu'ya unutulmaz rebetissalar...
Aşkın, sevincin ve kederin müziği Rebetiko...
Bu bölümde, Pire tarzının, klasik rebetikonun icra edilmeye başlandığı döneme girizgah yapacağız.
Ve tek bir sanatçıya ayırıyoruz Ege'nin İki Yakası'nın altıncı bölümünü: Kimilerince “klasik rebetikonun babası” olarak tanımlanan Markos Vamvakaris’e...
Ege'nin İki Yakası'nın altıncı bölümünde yer alan şarkılar:
Markos Vamvakaris (Apostolos Hacihristakis ve Yannis Stamulis)
Beste: Spiros Peristeris
To minore tis avyis (Tο μινορε της αυγης) / Şafak minörü
Markos Vamvakaris (Stratos Payiumcis)
Beste: Markos Vamvakaris
Ta ziliarika su matya (Τα ζηλιάρικα σου μάτια) / Kıskanç gözlerin
Markos Vamvakaris (Elli Petridu)
Beste: Markos Vamvakaris
Haramata i ora tris (Χαραματα η ωρα τρεις) / Gündoğmadan saat 3’te
Markos Vamvakaris
Htes to vradi sto skotadi (Χθές Το Βράδυ Στο Σκοτάδι) / Dün gece karanlıkta
Markos Vamvakaris
Taksim Zeybekiko
Markos Vamvakaris (Stratos Payiumcis)
Yerases ke pia, den s’agapo (Γέρασες Και Πια, Δεν Σ' Αγαπώ) / Yaşlandın, seni sevmiyorum artık
Pire’nin Meşhur Dörtlüsü
Ores me trefi Lulas (Ωρες με θρεφει ο λουλας) / Nargilemin lülesi bazen besliyor beni
Ege’nin İki Yaka’sının önceki bölümlerinde 1922-23’te Anadolu’dan Yunanistan’a yaşanan göç ve mübadelenin Yunan müziği üzerinde önemli etkileri olduğunu söylemiştik. Rebetiko başlangıçta sadece erkeklerin tekke ortamında icra ettiği bir müzikken göçten sonra kadınların da sahne aldığı bir gösteriye dönüştü. Bu kadın şarkıcılardan biri de İstanbullu Marika’ydı.
Programın bu bölümünde ele alacağımız isimler; 'İstanbullu' Marika Franceskopulu, Panayiotis Tundas, Rita Abacı, Stelios “Stellakis” Perpiniadis...
Ege'nin İki Yakası'nın beşinci bölümünde yer alan şarkılar:
Marika Franceskopulu “Politissa” (İstanbullu Marika)
Beste: Zaharyas Kasimatis
Den me Tumbaris (Δεν με Τουμπαρεις) / Beni kandıramazsın
Marika Franceskopulu “Politissa” (İstanbullu Marika)
Beste: Yannis Dragatsis
Metismenos (Μεθυσμενος) / Sarhoş
Stratos Payiumcis
Beste: Panayiotis Tundas
To minore, tis Tavernas (Το Μινόρε, Της Ταβέρνας), / Taverna minörü
Stelios “Stellakis” Perpiniadis
Beste: Panayiotis Tundas
Aman, Katerina mu, kuzum Katerina mu (Άμαν !, Κατερίνα Μου… Κούζουμ, Κατερίνα Μου) / Aman Katerina’m, kuzum Katerina’m
Rita Abacı
Beste: Panayiotis Tundas
Me Zurnades ke Daulia (Με ζουρνάδες και νταούλια) / Zurnalar ve Davullarla
Rita Abacı
Beste: Markos Vamvakaris
San ise mangas ke dayis (Σαν είσαι μάγκας και νταής) / Mangas olsan ne yazar, dayı olsan ne yazar
Stelios “Stellakis” Perpiniadis
Beste: Panayiotis Tundas
İ Varvara (Η Βαρβάρα) / Varvara
Stelios “Stellakis” Perpiniadis
Beste: Vasilis Çiçanis
İ Boemissa (Η Μποέμισσα) / Bohem kadın
Nikos Dimitratos
Beste: Stavros Ksarhakos / Söz: Nikos Gaços
Mana Mou Ellas (Μάνα μου Ελλάς) / Anacığım Yunanistan
Ege'nin İki Yakası'nın bu bölümünde mübadele ile Anadolu'dan Yunanistan'a göç eden yüksek birikimli Rum müzisyenlerden Spiros Peristeris’i tanıyacağız. Bir önceki programda yarım kalan Roza Eskenazi bahsini de tamamlıyoruz.
Ege'nin İki Yakası'nın dördüncü bölümünde yer alan şarkılar:
Kostas Skarvelis bestesi / Roza Eskenazi
“To gliko fili” (το γλυκο φιλι) / “Tatlı öpücük”…
Roza Eskenazi
Ela na se kano teri Diamandula mu / Ελα να σε κανω ταιρι Διαμαντουλα μου (Gel eşim ol Diamandulam)
Klarinet: Şükrü Tunar
Dimitris “Lorenzos” Barusis bestesi / Roza Eskenazi
Tu Pirea to alani / Του Πειραιά το αλάνι (Pire’nin berduşu)
Spiros Peristeris icrası
Tanburi Cemil Bey / Rast Zeybek
Mistirio Zeybekiko / Tuhaf Zeybek
Tanburi Cemil Bey / Rast Zeybek
Haris Aleksiu
Mantalio / Μανταλιώ ya da Madalena / Μανταλένα
Spiros Peristeris bestesi / Stella Haskil
Pekse buzuki mu pisto / παιξε μπουζουκι μου πιστο (Çal vefalı buzukim)
Spiros Peristeris bestesi / Markos Vamvakaris ve Apostolos Hacihristos
To oniro tu Benito / Το όνειρο του Μπενίτο (Benito’nun rüyası)
Spiros Peristeris bestesi / Agatonas Yakovidis
Pino ke meto / Πίνω και μεθώ (İçip sarhoş oluyorum)
Ege’nin İki Yakası’nın üçüncü bölümünde tanıtmaya çalıştığımız isim, 1920’lerde başladığı müzik kariyerini 1970’lere kadar taşıyan, 50 yıl boyunca rebetikonun önde gelen yıldızlarından biri olmayı başaran Roza Eskenazi…
Ege’nin İki Yakası’nın üçüncü bölümünde yer verdiğimiz şarkılar:
Sosos Yoannidis bestesi / Roza Eskenazi
Eιμαι πρεζακιας / İme Prezakias (Ben cankiyim)
Dimitris Semsis bestesi / Roza Eskenazi
Mην ορκιζεσαι βρε ψευτρα / Min orkizese vre pseptra (Yemin etme yalancı kadın)
Panayiotis Tundas bestesi / Roza Eskenazi
Χαρικλάκι / Hariklaki
Roza Eskenazi
Αμανες τσιφτετελι ουσακ / Amanes Çiftetelli Uşak (Uşşak Çiftetelli).
Yuvan Çavuş bestesi / Andonis Kalivopulos
Καταδικος / Katadikos (Mahkum)
Yorgos Kamvisis bestesi / Roza Eskenazi
Γιά να ξέρεις / Yia na kséris (Bilmen lazım)
(Yuvan Çavuş buzuki çalıyor)
Yuvan Çavuş bestesi / Agâtona Yakovidis
Πέντε μάγκες στο Περαία / Pente mangas sto Pirea (Pire’de 5 mangas)…
Adnan Bostancıoğlu bu bölümde, Rebetikonun gelişmesinde ve yaygınlık kazanmasında, dönüm noktası sayılabilecek yılları, büyük göç zamanını ve Vangelis Papazoglu’nu anlatıyor.
Ege'nin İki Yakası'nın ikinci bölümünde yer verdiğimiz şarkılar:
Kalogria / Καλόγρια (Rahibe)... (Rita Abacı)
Sabah Manes / Σαμπάχ Μανές (Sabah Gazeli)... (Angeliki Maroniti-Papazoglu)
Na mi les to mustiko su / Να μη λες το μυστικό σου (Sırrını sakın söyleme)... (Kostas Rukunas)
Vangelis Papazoglu
“To pedi tu dromu” (Το παιδί του δρόμου) / “Sokak çocuğu”
Yorgos Kavuras
Andonis Diamantidis Dalgas
“Tis ksenityas o pόnos” (Της ξενιτιάς ο πόνος) “Gurbet acısı”…
Beste: Mehmet Baha Pars (“Makber”)
Yorgos Rovertakis
“O Ziliaris” (Kıskanç)
Dimitris Perdikopulos
Vangelis Papazoglu
“Vale me’stin angâlya su” (Βάλε με στην αγκαλιά σου) “Kollarına al beni”…
Roza Eskenazi
Ege'nin İki
Yakası'nın ilk programında bazı kavramsal konulara açıklık getirilmeye
çalışıldı.
“Rebetiko”
kelimesinin etimolojik kökeni nereden geliyor?
Bu müziği yaratan,
icra eden "Rebet" dediğimiz insanlar ne tür vasıflara sahipti, nasıl
yaşarlardı?
"Rembetiko"
mu "rebetiko" mu? Farklı telaffuzların sebebi ne?
Rebetikonun 19.
yüzyıla uzanan tarihsel kökleri...
1920'lerde
mübadele ile Anadolu'dan Yunanistan'a göç etmek zorunda kalan Rumların Rebetiko
üzerindeki derin etkileri... Mübadele öncesinde Rum müzisyenlerin İzmir,
İstanbul gibi şehirlerde yaptıkları müzik...
Rebetikonun
sözlerinde sık sık karşılaştığımız "mangas" ve onun temsil ettiği
"külhanbeyi" kültürü...
Ege'nin İki
Yakası'nın ilk programında yer verdiğimiz eserler:
Trava vre manga ke
alani / Τράβα βρε μάγκα και αλάνι (Çek git serseri mangas)…
(Roza Eskenazi)
San Pethano Sto
Karavi / Σαν πεθανω καραβι (Gemide ölürsem eğer)... (Sotirya Bellu)
Haramata i ora
tris / Χαράματα η ώρα τρεις (Gündoğarken saat üçte)... (Markos Vamvakaris)
Pu na vro yineka
na su miazi / Που να βρω γυναίκα να σου μοιάζει (Senin gibi kadın nerden bulunur?)...
(Andonis Dalgas)
To Minore tis avyis
/ Το μινορε της αυγης (Şafak Minörü)… (Markos Vamvakaris, Apostolos
Hacihristakis, Yannis Stamulis)
Ti se meli esenane
/ Τι σε μέλει εσένανε (Sana ne!)... Muammer Ketencoğlu
Pente hronia
dikasmenos / Πέντε χρόνια δικασμένος (Kodeste 5 yıl)...
(Stellakis
Perpiniadis)